Choć obchodzone dziś święto wciąż nosi nazwę „Dnia Bez Telefonu Komórkowego”, to w ostatnich latach dużo częściej mówimy o smartfonach, niż „komórkach”. Współczesne telefony to już nie tylko narzędzia do rozmów i wysyłania SMS-ów – to przenośne komputery, które stały się nieodłącznym elementem naszej codzienności. Nadal służą nam w dużej mierze do komunikacji, ale są też naszymi mapami, kartami płatniczymi, kamerami, encyklopediami i źródłem rozrywki – w postaci gier, filmów czy serwisów społecznościowych.

Nasze cyfrowe nawyki  

W badaniu Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa i Fundacji Orange „Higiena cyfrowa dorosłych”[1], ponad połowa internautów (54,5%) oceniła, że spędza dużo czasu na używaniu urządzeń ekranowych. Prawie 40% badanych przyznało się do nadużywania telefonu.

W badaniu zapytano także o czas spędzany na używaniu smartfonów. Najwięcej osób poświęca na to od 1 do 3 godzin dziennie (w dniu pracy lub nauki – 34,6%, w dniu wolnym – 34,2%) oraz od 3 do 5 godzin dziennie (odpowiednio 23,5% oraz 22,2%). Ok. 18% badanych używa telefonu 5 godzin i więcej.

Co najczęściej robimy w sieci ze smartfonem w ręku? Przede wszystkim korzystamy z mediów społecznościowych (na co wskazało 60% respondentów). Następnie komunikujemy się z innymi (54,4%), a także wyszukujemy informacje (43,8%).

Media społecznościowe a higiena cyfrowa

Modele biznesowe platform społecznościowych mają na celu pozyskiwanie uwagi i danych użytkowników. Wykorzystywane są do tego różne techniki, w tym tzw. „dark patterns” – czyli celowo zaprojektowane elementy aplikacji, które mają manipulować zachowaniem użytkowników w taki sposób, by podejmowali oni decyzje korzystne dla platformy, ale niekoniecznie dla siebie. Mogą one np. nakłaniać do udostępniania większej ilości danych osobowych, utrudniać usunięcie konta, czy tak prezentować treści i powiadomienia, by przyciągać uwagę i zwiększać czas spędzany na platformie. „Dark patterns” wykorzystują wiedzę o psychologii użytkownika i jego nawykach.

W kontekście higieny cyfrowej coraz częściej zwraca się uwagę na negatywne skutki nadmiernego korzystania z mediów społecznościowych. Stosowane w nich algorytmy mogą prowadzić do utraty kontroli nad czasem ekranowym, trudności w koncentracji, narażać na przeciążenie informacyjne oraz kontakt z dezinformacją i cyberprzemocą. Świadome i krytyczne podejście do korzystania z tych platform są istotnym elementem dbania o higienę cyfrową.

Kontrola czasu ekranowego

Warto pamiętać, że smartfony posiadają funkcje umożliwiające kontrolowanie czasu spędzanego przed ekranem. Można je znaleźć w ustawieniach telefonu, pod nazwami takimi jak „czas przed ekranem” czy „cyfrowa równowaga”. Pozwalają one sprawdzić, ile czasu poświęcamy na poszczególne aplikacje, ustawić limity dziennego korzystania czy zaplanować przerwy w dostępie do wybranych funkcji smartfona. Dzięki temu możemy świadomie zarządzać swoim czasem online.

 

Artykuł wyraża jedynie poglądy autorów i nie może być utożsamiany
z oficjalnym stanowiskiem Ministra Cyfryzacji.

 

[1] Pełny raport: https://cyfroweobywatelstwo.pl/higiena-cyfrowa/, dostęp: 14.07.2025.

Opublikowano: 15.07.2025