Silver gaming, bo o nim mowa, to pojęcie określające praktykę sięgania po gry wideo przez osoby starsze[1]. Można zadać pytanie, o jakie osoby starsze i gry tutaj chodzi? Cóż, krótko mówiąc… różne. W opublikowanych badaniach czy raportach, mowa jest już o 50-latkach, częściej 55-latkach, natomiast wydaje się, że granicę pomiędzy gamingową dojrzałością, tj. osobami dorosłymi grającymi w gry wideo, a silver gamingiem należałoby dziś postawić na co najmniej 60. roku życia. Dlaczego? Przede wszystkim z powodu wydłużania w zakresie średniej czy oczekiwanej długości życia ludzi, co dotyka także graczy. Średni wiek amerykańskiego czy zachodnioeuropejskiego fana gier to 32-33 lata, a odsetek tych najstarszych także wzrasta[2].

Po jakie gry cyfrowe sięgają „srebrni gracze”? W ogólnym ujęciu statystycznym osoby starsze wybierają gry logiczne, zawierające graficzne zagadki, cyfrowe odpowiedniki klasycznych gier analogowych, czy też produkcje edukacyjne – uruchamiane zarówno na komputerach, jak i urządzeniach mobilnych[3]. Nie jest to jednak cała prawda o tej grupie graczy, ponieważ jest ona na tyle zróżnicowana, że wśród jej przedstawicieli (a raczej przedstawicielek, ponieważ w starszych grupach graczy obserwuje się przewagę kobiet) są też osoby sięgające po najbardziej znane i popularne produkcje, co wykazano kilka lat temu w badaniu zrealizowanym na zlecenie firmy Intel[4].

Jakie korzyści przynoszą seniorom gry wideo?

„Okazuje się, że korzyści mogą dotyczyć niemal każdego obszaru codziennego funkcjonowania ludzi, w tym osób starszych, ale wymaga to przyjęcia odpowiedniego nastawienia, które określam mianem rozwojowo korzystnego schematu użycia gier. Na czym miałoby to polegać? W skrócie, na świadomym wzmacnianiu korzyści płynących z użycia gier, przy jednoczesnym minimalizowaniu ryzyka” – podkreśla dr Damian Gałuszka, adiunkt na Wydziale Humanistycznym AGH.

Jakie korzyści płynące z silver gamingu podkreśla badacz?

• ·  Podtrzymanie zdolności poznawczych – niektóre gry wymagają myślenia strategicznego, sprawnego reagowania na zdarzenia i analitycznego podejścia, by w ten sposób rozwiązywać wirtualne – a niekiedy podobne do tych ze świata fizycznego – problemy. Szczególnie dla osób starszych, dla których granie jest zupełną nowością, takie użycie gier cyfrowych może stanowić doskonałe ćwiczenie, pomocne w utrzymaniu sprawności umysłowej.

• ·  Nawiązywanie relacji społecznych – rynek gier oferuje rozrywkę dla pojedynczego gracza, jak i rozgrywkę wieloosobową przez internet. Jest to świetna okazja do przeciwdziałania naturalnemu z wiekiem wygaszaniu sieci społecznych. Część srebrnych graczy odnajduje w grach wieloosobowych towarzyszy przygód, partnerów do dyskusji, a nawet relacji podtrzymywanych w świecie fizycznym. To świetny sposób na uniknięcie poczucia osamotnienia, szczególnie, jeśli granie stanowi pasję całej rodziny bądź przyjaciół osoby starszej. Dzięki temu możliwe jest pogłębianie relacje z najbliższymi.

• ·  Poprawa nastroju – granie dostarcza całego wachlarza emocji – radości z postępów i zwycięstw, co w połączeniu z poczuciem sprawczości może poprawiać nastrój, a także być interaktywnym sposobem na relaks czy odstresowanie.

• ·  Aktywność fizyczna – chociaż wydaje się to nieoczywiste, to granie pozwala zaangażować całe ciało – począwszy od ruchów dłoni i rąk, przez chodzenie w grach VR (ang. virtual reality), a skończywszy na nawet wielokilometrowych spacerach w mobilnych grach lokalizacyjnych czy tańcu.

• ·  Nowe umiejętności – gaming uczy też obsługi urządzeń (komputery, smartfony, tablety) sprawnego poruszania się w internecie, posługiwania się specjalistycznym czy obcym językiem np. angielskim.

Wszystkie te obszary kompetencyjne stanowią często wyzwanie dla osób starszych i mogą być z powodzeniem rozwijane przy pomocy gier cyfrowych.

Cyberprzestępcy w świecie wirtualnym

Bezpieczne korzystanie z urządzeń i usług internetowych jest kluczowe. Aby to osiągnąć, ważne jest poznanie i zrozumienie cyberzagrożeń i potencjalnie ryzykownych zachowań. Na jakie niebezpieczeństwa warto zwrócić uwagę w kontekście silver gamingu?

• ·  Pliki z niezweryfikowanych źródeł – przestępcy tworzą strony z fałszywymi sklepami lub podszywające się pod znane marki. Oferują na nich m.in. produkty cyfrowe i fizyczne takie jak gry, vouchery czy akcesoria gamingowe. Próbując w ten sposób, pod pretekstem np. atrakcyjnej ceny, nakłonić kupujących do podania loginu i hasła lub danych płatności.

• ·  Przestępcy w grach – gry online w przeważającej mierze opierają się na interakcjach między graczami. Poprzez rozgrywkę można poznać wiele osób, zarówno z kraju jak i zagranicy. Pozwala to z jednej strony podtrzymywać umiejętność budowania więzi, z drugiej zaś uczy czujności. Cyberprzestępcy wykorzystują każdą możliwość do przeprowadzenia ataku – również rozgrywkę. Pod pretekstem wsparcia innych graczy mogą namawiać przykładowo do rejestracji czy logowania na różnych stronach, wysłania kodów BLIK czy instalacji aplikacji lub programów na urządzenia. W ten sposób zdobywają kontrolę na kontami gracza, a nawet urządzeniami.

• ·  Kody prezentowe – popularną formą wspierania innych osób z drużyny są tak zwane kody prezentowe. Są to krótkie teksty (mogą składać się z losowych znaków, np. GiF71$3) do wpisania na dedykowanej stronie. Często, wraz z kodem, gracz otrzymuje link prowadzący do strony, na której może „odebrać” prezent. Wystarczy, że zaloguje się na wskazanej/lub po prostu stronie i wpisze w odpowiednim miejscu otrzymany kod. Oszuści mogą wykorzystywać fałszywe strony do wyłudzenia danych lub pieniędzy. Podanie loginu i hasła na wcześniej niezweryfikowanej stronie może powodować utratę nie tylko konta gracza, ale i danych znajdujących się na koncie.

• ·  „Darmowe” nagrody – podobnie jak z kodami prezentowymi istnieje cały szereg nagród, które mogą zdobywać gracze. Przykładem mogą być oferty pojawiające się na różnych serwerach zrzeszających graczy: w zamian za utworzenie konta ankietera lub zapraszanie innych osób można otrzymać nagrodę, nawet pieniężną! Wystarczy zeskanować kod QR i wybrać nagrodę. Tego typu kody wykorzystywać mogą przestępcy do próby przejęcia urządzenia. W jaki sposób? Oprócz zeskanowania kodu proszą o sparowanie urządzenia, co w rezultacie skutkuje przekazaniem dostępu. W ten sposób mogą wysyłać płatne SMSy (Premium Rate), które przestępcy kasują chwilę po wysłaniu. O kwocie jaką trzeba zapłacić użytkownik dowiaduje się po fakcie.

• ·  Niewystarczające zabezpieczenia – podstawowym elementem ochrony są silne hasła i korzystanie z dwuskładnikowego uwierzytelniania. Ogromnym zagrożeniem jest ustawianie jednego hasła do logowania do różnych usług. Może to prowadzić do przejęcia wielu kont np. kont w serwisach zakupowych, pocztowych czy w mediach społecznościowych, co zagraża ofierze jak i powiązanym z nią osobami (np. znajomym na serwisach społecznościowych czy książce adresowej na poczcie e-mail).

• ·  Mechanizmy i zachowania – mówiąc o zagrożeniach, nie można pominąć mechanizmów, które mogą występować w grach. Przykładem mogą stanowić mechanizmy hazardowe, na które należy szczególnie uważać. Mogą prowadzić po pierwsze do uzależnień, po drugie bardzo bolesnych strat finansowych. Drugim aspektem, o którym warto przypomnieć jest czas. Podobnie jak dobry serial, fabuła gry może dosłownie „wciągnąć”. Zwłaszcza rozgrywki online, których nie da się zapauzować lub wyzwania czasowe, na realizację których przewidziany jest określony przedział np. 8 czy 24 godziny. Poczucie czasu może być złudne, wielogodzinne zmagania wiążą się z osłabieniem organizmu nie tylko pod względem fizycznym, ale i podatnością na ataki z wykorzystaniem socjotechniki. Przestępcy wykorzystują każdą nadarzającą się możliwość. 

Jak bezpiecznie korzystać z gier?

Gry cyfrowe stały się równoprawną rozrywką traktowaną przez wielu na takim samym poziomie jak telewizja czy serwisy oferujące dostęp do seriali i filmów online. O czym jednak zawsze należy pamiętać? Przede wszystkim o bezpieczeństwie. Co zrobić żeby cieszyć się spokojną głową podczas rozgrywki?

• ·  Oficjalne sklepy i legalne oprogramowanie – oprogramowanie z legalnych źródeł to podstawa. Zakup gry, programu czy systemu powinien odbywać się tylko i wyłącznie za pośrednictwem oficjalnych, sprawdzonych sklepów. Dzięki temu nie tylko eliminujemy ryzyko związane z pobieraniem rzeczy z nieznanych źródeł, ale mamy zapewnione wsparcie producenta i aktualizacje, które m.in. zwiększają ochronę danego programu.

• ·  Zakładanie konta gracza – możliwość uczestniczenia w cyfrowej rozrywce wiąże się niejednokrotnie z koniecznością założenia konta czy to w serwisie czy rejestracji urządzenia. Podstawą ochrony jest stworzenie silnego hasła – minimum 14 dużych i małych znaków[5]. Warto pamiętać o zasadzie jedno hasło do jednej usługi – różne hasła do usług pozwolą uchronić dane w przypadku wycieku z jednego z serwisów. Jeśli jest taka możliwość – korzystaj z weryfikacji dwuetapowej.

• ·  Ilość podawanych informacji o sobie – przy rejestracjach nie wszystkie pola są obowiązkowe. Te, które trzeba wypełnić będą odpowiednio oznaczone. Mniej informacji o nas w różnego rodzaju miejscach to także dodatkowa ochrona.

• ·  Poznawanie osób online – rozrywka w sieci to doskonałe miejsce do nawiązania znajomości. Należy pamiętać o tym, że nie podaje się pewnych informacji o sobie nowopoznanym osobom. Nidy nie przekazuj swoich danych (danych logowania, osobowych, itd.) osobom, które się z Tobą kontaktują. Sklep czy bank nie będzie wymagał od Ciebie podania poufnych informacji.

• ·  Regularna aktualizacja oprogramowania i aplikacji –  nie odkładaj aktualizacji na później. Producenci zwracają uwagę na poprawianie zabezpieczeń sprzedawanych produktów – wiąże się to z aktualizacjami, które pojawiają się raz na jakiś czas. Nie odkładaj ich na później.
   

„Pamiętajmy, że każda forma rozrywki jest odpowiednia pod warunkiem, że są przestrzegane podstawowe zasady bezpieczeństwa, zwłaszcza, gdy mówimy o świecie online. Zdrowy rozsądek i weryfikacja to podstawy w poruszaniu się w przestrzeni internetowej. W świecie gier online ważne jest, aby być świadomym jak ważne jest dbanie o swoją prywatność i higienę cyfrową” – radzi ekspertka NASK-PIB, Katarzyna Grabowska.